De
T-34 was een middelzware
tank die door het
Rode Leger werd ingezet tijdens de
Tweede Wereldoorlog. Tijdens die oorlog was het de meest geproduceerde tank ter wereld.
De
Sovjet-Unie was na de
Eerste Wereldoorlog het eerste land dat een grote gemechaniseerde strijdmacht opbouwde. Na het begin van de massaproductie in 1931 bezat ze al snel meer tanks dan alle andere landen ter wereld bij elkaar. De vroege start leidde echter niet alleen tot een kwantitatieve maar ook tot een kwalitatieve voorsprong: terwijl de overige staten nog maar net bezig waren hun legers met de eerste generatie tanks uit te rusten, introduceerde het
Rode Leger nog voor de Duitse inval van 1941 al een tweede generatie.
Bij hun eerste generatie tanks hadden de Sovjets een strikte arbeidsverdeling tussen infanterie- en cavalerietanks toegepast en vooral lichtere typen geproduceerd: respectievelijk de
T-26 en de
BT-serie. Beide waren gelijksoortig in krachtige bewapening en licht pantser, maar verschilden in ophanging: terwijl de T-26 zich traag voortbewoog met ouderwetse
bladveren, was de BT gebaseerd op een voor die tijd hypermodern ontwerp van de Amerikaanse ingenieur
Walter Christie die vier grote loopwielen onafhankelijk liet bewegen tegen de druk van grote springveren in. De BT's waren daardoor zeer snel en konden zelfs zonder rupsbanden betrouwbaar als
pantserwagen functioneren. De motor kon aan de achterste loopwielen worden gekoppeld.
Midden jaren dertig was het Rode Leger er vast van overtuigd een van de beste tanks ter wereld te bezitten. Al snel zou er echter hierover twijfel ontstaan. Tijdens de
Spaanse Burgeroorlog leverde de Sovjet-Unie tegen ruime betaling vele tanks aan het Republikeinse regeringsleger. Zoals vele westerse experts al voorspeld hadden, bleken die bijzonder kwetsbaar voor zelfs lichte
antitankwapens die goedkoop waren en daardoor in groot aantal beschikbaar. Licht gepantserde tanks hadden op het moderne slagveld geen overlevingskansen meer.
Duitsland trok daaruit de conclusie dat het doorbreken van versterkte stellingen overgelaten moest worden aan
infanterie;
Frankrijk dat tanks zwaarder bepantserd moesten worden. De Sovjet-Unie besloot het Franse voorbeeld te volgen, maar niet de Franse fout om die tanks maar zo klein mogelijk te houden door ze te voorzien van een eenmanstoren. Een geheel nieuwe generatie zwaardere tanks moest ontwikkeld worden; niet alleen infanterietanks, maar ook cavalerietanks die superieur moesten zijn aan hun vijandelijke tegenhangers.
Een eerste stap werd gezet door de ontwikkeling van de BT-SV, een BT waarbij het principe van de afschuining radicaal werd doorgevoerd. Door het afketsingseffect levert een schuine pantserplaat een grotere bescherming op voor hetzelfde gewicht. Daarna werd bij de Locomotievenfabriek van
Charkov de A-20 ontwikkeld door A. Firsow. Dit voertuig had een plaatdikte van 20 mm. Toen Firsow het slachtoffer werd van de
Grote Zuivering werd hij in juni
1937 vervangen door de jonge Michail I. Kosjkin, een Russisch ingenieur van het
Leningrader ontwerpteam voor zware tanks. Het droeve lot van zijn voorganger inspireerde hem tot de ontwikkeling van een zo perfect mogelijke tank waarbij hij op eigen initiatief een tweede model ontwierp. Kosjkins deed schietproeven met het pantser van de A-20 waarbij bleek dat het door de nieuwste 45 mm munitie doorslagen kon worden. Hierop besloot hij de pantsering van de nieuwe tank op 32 mm te brengen. Tegelijkertijd bracht hij een (voorlopig kort: Lang 10) 76,2 mm kanon aan in plaats van een 45 mm kanon en voegde een vijfde loopwiel toe. Een al te grote gewichtstoename werd voorkomen door de overbodig geachte pantserwagenoptie achterwege te laten. Het project droeg de naam A-32, wat later T-32 werd.
Toen de T-32 op 4 mei
1938 samen met de A-20 werd gepresenteerd aan een commissie van het Volksministerie van Defensie onder leiding van generaal
Kliment Vorosjilov, werd het ontwerp aanvankelijk verworpen; het kwam niet overeen met de oorspronkelijke specificaties en zou duurder zijn en minder betrouwbaar dan zijn rivaal. Dat veranderde toen
Jozef Stalin, die op de bijeenkomst aanwezig was, onder de indruk kwam van persoonlijke getuigenissen van generaals die in Spanje gevochten hadden en zich beklaagden over de gevaren van een te licht pantser. Het Volkscommissariaat nam na een "suggestie" van Stalin in augustus 1938 het besluit om toch van zowel de A-20 als de T-32 een prototype te bouwen. Beide voertuigen kwamen gereed in de zomer van
1939. Toen er op de testbasis van
Kubinka van 17 juli tot 23 augustus 1939 een veldproef uitgevoerd werd met de T-32 en de A-20 en het met de onbetrouwbaarheid van de eerste wel mee bleek te vallen, koos de defensieraad in augustus voor de T-32, welk besluit op 19 december 1939 door Stalin werd bekrachtigd. De bepantsering werd in de tussentijd verdikt naar 45 mm. De tank werd door Kosjkin zelf vernoemd naar het Plan 1934 (voor verdere mechanisering) om te voorkomen dat hij Vorosjilovs naam zou gaan dragen en dus omgedoopt tot A-34 en later T-34.
In januari 1940 werden twee testmodellen afgebouwd met een nieuwe dieselmotor, die uitgebreide en succesvolle rijproeven uitvoerden, waarbij ze vanaf 5 maart op eigen kracht van
Charkov via
Moskou (voor een bezoek aan Stalin) naar
Leningrad en via
Minsk en
Kiev weer terug reden. Hierbij moet wel bedacht worden dat deze modellen gebouwd waren met onderdelen van een hogere kwaliteit dan bij de productie-exemplaren, waaronder dure geïmporteerde
kogellagers. In juni 1940 begon de massaproductie in Charkov van de
T-34 model 1940, in oktober in
Stalingrad, voorlopig van respectievelijk vijfhonderd en honderd exemplaren. Ondertussen was Kosjkin op 26 september overleden aan een longontsteking opgelopen tijdens de testrit en opgevolgd door Aleksandr Morozow, die een van de meest succesvolle tankontwerpers van de twintigste eeuw zou worden en die al van begin af aan bij het project betrokken was geweest.
